تقویت مثبت و منفی چیست؟

یکی از تکنیک‌هایی که در جلسات مشاوره کودکان بسیار مورد بحث قرار می‌گیرد، تقویت مثبت و منفی است. بر اساس عقیده روانشناسان رفتار انسان‌ها تا حد زیادی وابسته به بازخوردهایی است که از محیط اطرافشان دریافت می‌کنند. کودکان این رفتارها را با دریافت تقویت مثبت و حذف تقویت منفی تکرار خواهند کرد. به همین علت آشنایی با تاثیر تقویت مثبت و منفی در کودکان و چگونگی انجام آن اهمیت داشته که در ادامه مقاله این موضوع را بیشتر بررسی می‌کنیم.

فهرست محتوا

• تقویت مثبت در آموزش کودکان به چه معناست؟
• تقویت منفی در آموزش کودکان به چه معناست؟
• آشنایی با اصول اثربخشی تقویت‌کننده‌ها در مدرسه
• تفاوت تقویت مثبت و منفی
• نمونه‌هایی از تقویت‌کننده‌های مثبت و منفی در مدرسه
• تقویت مثبت در فرزندپروری
• تقویت منفی در فرزندپروری
• اسکای روم، برترین پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین

تقویت مثبت در آموزش کودکان به چه معناست؟

اگر پس از بروز رفتاری یک محرک وارد محیط نماییم و وجود محرک باعث افزایش احتمال تکرار آن رفتار یا بقایای رفتار گردد، به آن محرک تقویت‌کننده مثبت می‌گوییم. به عنوان مثال مادری را تصور کنید که پس از موفقیت فرزندش در امتحان به او هدیه می‌دهد. هدیه همانند یک تقویت‌کننده مثبت عمل کرده و باعث افزایش موفقیت فرزند در امتحانات بعدی نیز خواهد شد. البته اگر هدیه باعث افزایش موفقیت در امتحانات نشود، دیگر نمی‌توان آن را به عنوان تقویت‌کننده مثبت در نظر گرفت.

برای درک بیشتر این مفهوم به بیان مثالی دیگر از آن می‌پردازیم. اگر پنجره خانه باز باشد و صدای خیابان باعث عدم تمرکز و عدم یادگیری کودک شود، با بستن پنجره می‌توان احتمال بروز توجه و یادگیری کودک را افزایش داد که به چنین اقدامی تقویت مثبت می‌گویند. با تمرین و استفاده از تکنیک‌های تربیتی تقویت مثبت می‌توانید به فرزند خود کمک کنید تا رفتارهای مطلوب و مثبتی را بروز دهد.

بیشتر بخوانید: نقش والدین در آموزش و تربیت کودکان فراتر از انتخاب تقویت‌کننده‌های مناسب است. اگر می‌خواهید بدانید چطور با ایجاد محیطی امن، پشتیبان و انگیزه‌بخش فرزندتان را در مسیر یادگیری و رشد همراهی کنید، مقاله نقش والدین در آموزش کودکان را از دست ندهید.

تقویت منفی در آموزش کودکان به چه معناست؟

تقویت منفی نقطه مقابل تقویت مثبت بوده و به بیرون آوردن محرک با هدف افزایش رفتار مطلوب معروف است. در واقع شباهت تقویت مثبت و منفی این بوده که تقویت منفی نیز همانند تقویت مثبت باعث افزایش احتمال بروز رفتار می‌شود. تنها تفاوت تقویت مثبت و منفی در این بوده که از طریق تقویت مثبت یک محرک به محیط معرفی و افزوده خواهد شد. در حالی‌که در تقویت منفی یک محرک مضر و آزاردهنده از محیط خارج شده یا بسیار کم می‌گردد.

برای توضیح بیشتر این مفهوم توجه به مثال ارائه‌شده بسیار کمک‌کننده است. بسیاری از ما ممکن است هنگامی‌که کودکمان شعر زیبایی خواند، او را در آغوش بگیریم و هنگامی‌که حرف نادرستی زد، به او بی‌توجهی کنیم. با کمک گرفتن از این روش می‌توان به راحتی رفتار کودکان را کنترل کرد.

بیشتر بخوانید: اگر به دنبال راه‌هایی برای اجرای مؤثرتر تقویت‌های مثبت و منفی در محیط‌های آموزشی آنلاین هستید، مقاله قوانین کلاس آنلاین را از دست ندهید. در این مقاله یاد می‌گیرید چطور با تعیین چارچوب‌های رفتاری مناسب و استفاده از تکنیک‌های تربیتی مؤثر، فضای کلاس مجازی را برای یادگیری فعال و هدفمند آماده کنید.

آشنایی با اصول اثربخشی تقویت‌کننده‌ها در مدرسه

رعایت اصول زیر می‌تواند اثربخشی تقویت‌‌کننده‌ها را افزایش دهد:

·       انتخاب تقویت‌کننده‌های مناسب

تقویت مثبت و منفی در مدرسه باید با انتخاب یک محرک مناسب و طبق اصولی خاص انجام گیرد. تقویت‌کننده‌ها برای هر فردی با تاثیرات مختلفی همراه هستند. همچنین تقویت‌کننده‌های مثبت و منفی در شرایط مختلف تاثیرات متفاوتی دارند. به همین دلیل در استفاده از آن‌ها به شرایط گوناگون و افراد مختلف توجه داشته باشید. از جمله انواع تقویت‌کننده‌ها می‌توان به تقویت‌کننده‌های نخستین، تقویت‌کننده‌های شرطی، تقویت‌کننده‌های پته‌ای، تقویت‌کننده‌های اجتماعی و تقویت‌کننده‌های فعالیتی اشاره کرد.

·       فوریت تقویت

براساس پژوهش‌های انجام شده تقویت فوری از تقویت دیر آیند تاثیر بهتری در یادگیری دارد. با استفاده از پته‌های تقویتی می‌توان به تقویت فوری رفتارهای دانش‌آموزان کمک کرد. به عنوان مثال معلمی را تصور کنید که برای تقویت رفتارهای مطلوب تحصیلی و انجام به موقع و صحیح تکالیف درسی می‌خواهد دانش‌آموزان را به اردو گردشی ببرد. از آنجایی‌که بین انجام رفتار و دریافت تقویت، وقفه ایجاد می‌گردد، معلم می‌تواند در پایان کلاس به دانش‌آموزان بگوید که به دلیل جدیت در درس‌ها و انجام صحیح تکالیف آن‌ها را به اردو گردشی خواهد برد.

·       مقدار تقویت

توجه به مقدار تقویت مثبت و منفی در مدرسه نیز حائز اهمیت است. به عنوان مثال وقتی دانش‌آموزان می‌بینند که معلم همواره همه را تشویق می‌کند، دیگر این رفتار محبت‌آمیز جنبه تقویت‌کنندگی خود را از دست می‌دهد.

·       تازگی موقعیت و استفاده از تکنیک مناسب

معلم در هنگام آموزش باید از روش‌ها و فنون گوناگون استفاده کند تا دانش‌آموز همواره خود را در شرایط تقویتی بیابد. همچنین معلم باید از تکنیک‌های تقویت‌کننده جدید استفاده کرده و برای مدت طولانی یک روش را به کار نگیرد. توجه به این اصول تقویت‌کننده در یادگیری کودکان و دانش‌آموزان اثربخش خواهد بود.

تفاوت تقویت مثبت و منفی

در تقویت مثبت وجود یک محرک باعث تکرار رفتار کودک می‌شود. این در حالیست که تقویت منفی به معنای استفاده از یک محرک بیزارکننده است. به طور کلی در تفاوت تقویت مثبت و منفی می‌توان گفت که تقویت منفی نیز باعث افزایش رفتار خواهد شد و تفاوت آن با تقویت مثبت در این است در تقویت مثبت با استفاده از روش‌هایی نظیر اعطای جایزه، آفرین گفتن و… برای رفتار مطلوب ارزش داده می‌شود.

در حالی‌که در تقویت منفی حذف یک عامل منفی و فرار از آن موجب تقویت رفتار می‌گردد. تقویت منفی به محرک آزارنده نیز معروف بوده و وجود آن باعث آزار فرد شده و حذف آن سبب تقویت رفتاری از فرد می‌شود که منجر به حذف یا به تاخیر افتادن آن شده است.

نمونه‌هایی از تقویت‌کننده‌های مثبت و منفی در مدرسه

در مدرسه معلم از طریق تقویت‌کننده‌های مثبت زیر می‌تواند به افزایش رفتار مطلوب دانش‌آموز و حفظ آن رفتار کمک کند:

• بیان کلمات تحسین‌آمیز مانند آفرین، خوبه، بسیار خوبه و…
• دادن کارت جایزه به دانش‌آموز و معرفی او به بانک جایزه برای دریافت جایزه
• دادن مسئولیت‌های مختلف به دانش‌آموز نظیر نماینده کلاس، نماینده بهداشت، مسئول کتابخانه و…

همچنین موارد زیر نمونه‌هایی از تقویت‌کننده‌های منفی هستند:

• گرفتن تعهد از دانش‌آموز
• دادن نمره منفی به دانش‌آموز
• دعوت از اولیا به دلیل رفتارهای ناپسند دانش‌آموز
• اخراج موقت از کلاس یا مدرسه

این نمونه‌های تقویت‌کننده منفی می‌توانند منجر به افزایش رفتارهای مطلوب دانش‌آموز در مدرسه گردند و در بهبود وضعیت تحصیلی دانش‌آموز نیز تاثیرگذار خواهند بود. توجه داشته باشید که تقویت مثبت و منفی در هنگام برگزاری کلاس‌های آنلاین نیز تاثیرگذار بوده و همانند کلاس‌های حضوری می‌توانید دانش‌آموزان را با تشویق کردن، در نظر گرفتن امتیاز مثبت برای او و… به حفظ رفتار مطلوب و تکرار آن ترغیب کنید. همچنین در صورت داشتن رفتارهای نامناسب می‌توانید از طریق تقویت منفی نظیر دادن امتیاز منفی و… به دانش‌آموز بگویید که دیگر آن رفتار را تکرار نکند.

تقویت مثبت در فرزندپروری

اصل تقویت مثبت یکی از تاثیرگذارترین اصول برای فرزندپروری محسوب می‌شود. هنگامی‌که کودک رفتار مناسبی انجام می‌دهد، پدر و مادر به او جایزه می‌دهند. در واقع پدر و مادر تصور می‌کنند که به دلیل تشویق احتمال تکرار این رفتار توسط کودک بالا می‌رود. تقویت مثبت در بسیاری از موارد احتمال تکرار عمل را بالا می‌برد؛ اما فراموش نکنید که انسان موجودی پیچیده بوده و رفتارهای او به عوامل مختلفی وابسته است.

تقویت منفی در فرزندپروری

همانطورکه تقویت مثبت در فرزندپروری اهمیت بالایی داشته و احتمال تکرار رفتارها را بالا می‌برد، تقویت منفی نیز از انجام یک رفتار نادرست ممانعت می‌کند. به عنوان مثال یک رفتار تنبیهی می‌تواند باعث شود که کودک برای جلوگیری از تنبیه آن رفتار نامناسب را دیگر تکرار نکند. برخی از والدین تصور می‌کنند که تقویت منفی باید به صورت تنبیه بدنی باشد. زیرا تنبیه بدنی موجب می‌شود که کودک به دلیل ترس دیگر آن رفتار را تکرار نکند. در حالی‌که این تفکر کاملا نادرست بوده و تنبیه بدنی نه تنها از رفتار نادرست کودک جلوگیری نمی‌کند؛ بلکه با تبعات مختلفی همراه است.

بسیاری از کودکانی که در محیط خانه مورد خشونت واقع می‌شوند، در بیرون از خانه نظیر مدرسه نیز این رفتار را با همکلاسی‌های خود تکرار می‌کنند. همچنین تجربه نشان داده است کودکانی که توسط والدین خود تنبیه بدنی می‌شوند، در آینده نیز به صورت فیزیکی با فرزندانشان برخورد خواهند کرد. برای تقویت منفی می‌توانید کودک را از چیزی که علاقه دارد، نظیر بازی مورد علاقه یا تماشای برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش به مدت کوتاهی محروم کنید تا برای جلوگیری از محرومیت دوباره دیگر رفتار اشتباه را تکرار نکند.

بیشتر بخوانید: برای آشنایی با یکی از مؤثرترین روش‌های آموزش که در آن دانش‌آموزان مسئولیت بیشتری در فرایند یادگیری خود دارند و فرصت استفاده از تقویت مثبت و منفی به‌صورت هدفمند فراهم می‌شود، پیشنهاد می‌کنیم مقاله یادگیری معکوس را مطالعه کنید. این روش، کلاس درس را به فضایی فعال، تعاملی و اثربخش تبدیل می‌کند.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به بررسی مفهوم تقویت مثبت و منفی در کودکان اشاره کردیم و مثال‌هایی را برای این دو روش تربیتی ارائه دادیم. توجه داشته باشید که تقویت مثبت و منفی باید هر دو در کنارهم انجام شوند و درصورتی‌که تنها به یکی از این دو روش تربیتی توجه گردد، با نتیجه عکس روبرو خواهید شد. همچنین اصول تقویت مثبت و منفی را برای تاثیرگذاری بهتر بر کودک همواره به یاد داشته باشید.

اسکای روم، برترین پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین

امروزه بسیاری از افراد برای جلوگیری از اتلاف وقت، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و… ترجیح می‌دهند که در کلاس آنلاین شرکت کنند. همچنین امکان شرکت در کلاس آنلاین برای همه افراد در همه‌جای دنیا امکان‌پذیر است. اگر شما نیز به دنبال بستری مناسب برای برگزاری کلاس آنلاین هستید، اسکای روم انتخاب مناسبی برایتان خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به سایت اسکای روم مراجعه کرده یا با کارشناسان تماس بگیرید.